Niewątpliwie najbardziej znaną bitwą stoczoną w okolicach Żyrzyna jest ta która miała miejsce 8 sierpnia 1863 r. podczas Powstania Styczniowego. Jednak niewiele osób wie o tym iż dokładnie 52 lata później, podczas I wojny światowej pobliskie Zagrody stały się miejscem kolejnej krwawej batalii...
Na początku sierpnia 1915 r. sytuacja wojsk rosyjskich na terenie Królestwa Polskiego stawała się coraz bardziej nieciekawa. Nacierające z północy (z rejonu Wielkich Jezior Mazurskich) i południa (przez Lubelszczyznę) wojska niemieckie i austro-węgierskie stopniowo zaciskały kleszcze wokół carskich armii zgrupowanych nad środkową Wisłą. Fiasko rosyjskich prób powstrzymania na obu skrzydłach ofensywy sprzymierzonych i groźba zamknięcia carskich wojsk w olbrzymim „polskim” worku wymusiły na rosyjskich głównodowodzących jedyne logiczne w tej sytuacji rozwiązanie: „Nazad!” - ostateczną decyzję o odwrocie w kierunku wschodnim podjęto już 3 sierpnia. Jako pierwsze miały go rozpocząć najbardziej wysunięte na zachód jednostki operujące w rejonie Warszawy i Iwangorodu (Dęblina) - i tak 4 sierpnia oddziały rosyjskie niszcząc za sobą mosty na Wiśle wycofały się z twierdzy dęblińskiej a 5 sierpnia z Warszawy. Aby jednak umożliwić im swobodny odwrót musiano zdobyć się na jeszcze jeden wysiłek i spróbować choć na moment zatrzymać prące naprzód z północy i południa oddziały przeciwnika – utworzonym w ten sposób „korytarzem” uchodzące z rejonu Warszawy wojska rosyjskie mogłyby bezpiecznie wycofać się w kierunku wschodnim.
Na zachodniej Lubelszczyźnie opór postanowiono stawić na zawczasu przygotowanych pozycjach ciągnących się od Dęblina przez tereny na południe od Michowa w kierunku Lubartowa gdzie należące do rosyjskiej 4 Armii korpusy: Grenadierów, XXV i XV zagrodziły drogę 4 Armii austriackiej nacierającej w kierunku Wieprza. Rosjanie byli zdecydowani za wszelką cenę grać na zwłokę, z kolei Austriakom i Niemcom bardzo się spieszyło – starcie było w takiej sytuacji nieuniknione.
Najbliżej Wisły operował austro-węgierski VIII Korpus, któremu 5 sierpnia ponownie przyporządkowano niemiecką 47 Rezerwową Dywizję Piechoty (dalej DP) i któremu w obecnej sytuacji przypadło za zadanie jak najszybsze uchwycenie przepraw na Wieprzu w rejonie Baranowa. Główne uderzenie mieli wykonać zwycięzcy spod Kurowa i Markuszowa sprzed kilku dni – niemiecka 47 Rez. DP, a jako miejsce przełamania rosyjskich pozycji wybrano leżące koło Żyrzyna Zagrody gdzie przeciwnikiem miały się okazać doborowe jednostki z rosyjskiego Korpusu Grenadierów. Skrzydła atakujących Niemców zabezpieczać miały pozostałe siły VIII Korpusu – austriackie 62 i 2 DP. Z uwagi na czas potrzebny 47 Rez. DP na dotarcie w miejsce planowanej akcji (w momencie wyznaczenia jej do ataku dywizja znajdowała się w rejonie Nowej Aleksandrii, tj. dzisiejszych Puław) atak wyznaczono na dzień 7 sierpnia. W drodze pod Zagrody w Skowieszynie jednostki dywizji uzupełniły rezerwistami swoje przerzedzone dotychczasowymi walkami szeregi (m.in. 217 Rezerwowy Pułk Piechoty powiększył swój stan o 395 ludzi) i 6 sierpnia, maszerując przez doszczętnie spaloną Końskowolę oraz Sielce dotarły na miejsce przyszłej walki.
Przebieg rosyjskich i niemieckich pozycji w okolicach Zagród oraz kierunek niemieckiego uderzenia.
Spójrzmy na te wydarzenia z punktu widzenia biorącego bezpośredni udział w ataku niemieckiego 217 Rezerwowego Pułku Piechoty (dalej rez. pp).
Odcinek, który miał zająć 217 rez. pp obsadzały do tej pory oddziały z austriackiej 62 DP. II batalion zajął miejsce III batalionu z austriackiego 99 pp obsadzającego prawie 2-kilometrowy odcinek ciągnący się skrajem lasu na południowy zachód od Kotlin – dalej na prawo znajdowały się pozycje bośniackiego 4 pp z 2 DP. III batalion zajął pozycje na lewo od II batalionu na odcinku leżącym naprzeciwko samych Zagród - zluzował on w tym miejscu batalion z 13 pp Landsturmu. Dalej na lewo znajdowały się już pozycje 218 rez. pp. I batalion 217 rez. pp zatrzymano jako rezerwę pułkową w lesie na wschód od Woli Osińskiej. O godzinie 14.15 luzowanie sojuszniczych oddziałów zostało ukończone. W kierunku nieprzyjacielskich pozycji wysłano niezwłocznie liczne patrole – ze zdobytych przez nie informacji wynikało iż rosyjskie okopy ciągną się od wzgórz leżących na północ od Kotlin przez południowe obrzeża Zagród, park i zabudowania majątku dworskiego (teren wokół obecnego Gimnazjum w Żyrzynie) aż po lasy na południowy zachód od Żyrzyna. Ustalono również iż są one silnie obsadzone jednak pozbawione przeszkód z drutu, co stanowiło spore ułatwienie w nadchodzącym szturmie. Wymiana nieprzyjacielskich jednostek nie uszła uwagi Rosjan, którzy już w trakcie luzowania Austriaków prowadzili silny ostrzał karabinowy a w późnych godzinach popołudniowych otworzyli nawet ogień artyleryjski na skraj lasu na południowy-zachód od Kotlin, gdzie zauważyli niemieckie prace fortyfikacyjne. W odpowiedzi niemiecka artyleria zasypała gradem pocisków zarówno rosyjskie okopy jak i same Zagrody, które w zapadających ciemnościach stanęły w płomieniach.
Żołnierze niemieccy w okopach.
Pomimo tego iż obie strony doskonale zdawały sobie sprawę z tego co miało nastąpić dnia następnego, noc upłynęła w zupełnej ciszy. W nocy wydano oficjalny rozkaz do ataku na Zagrody - zgodnie z nim główne uderzenie miały przeprowadzić 2 bataliony z 217 rez. pp i 1 batalion z 218 rez. pp pod ogólnym dowództwem pułkownika Johowa (dowódcy 217 rez. pp - przyp. aut.) na szerokim na 1 km odcinku ciągnącym się od skraju lasu na wschód od Zagród w kierunku zachodnim. Ubezpieczenie ataku z prawej strony przypadło w udziale II batalionowi 217 rez. pp rozmieszczonemu na skraju lasu na południowy zachód od Kotlin natomiast zadanie osłony lewej flanki atakujących otrzymał kolejny batalion z 218 rez. pp, który w tym celu miał zająć obrzeża lasu na południe od zabudowań dworskich i trzymać pod ostrzałem znajdujące się naprzeciwko flankujące pozycje przeciwnika, ciągnące się od południowego krańca parku dworskiego w kierunku południowo-zachodnim do lasu na południowy zachód od Żyrzyna. Ostatni batalion z 218 rez. pp pozostał w okolicy koty 179 na południe od Zagród do dyspozycji dowództwa 93 Brygady, do której należały obydwa pułki.
Niemiecki szkic sytuacyjny przedstawiający rozmieszczenie wojsk przed bitwą.
cdn.
Literatura dot. I wojny światowej w ofercie księgarni KsiegarniaNapoleon.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz